نگاهی به Onirocritica بیندازید. یکی از قدیمی ترین کتاب های تعبیر خواب

این کتاب در قرن نهم میلادی (قرن سوم میلادی) در زمان خلافت عباسی توسط حنین بن اسحاق به عربی ترجمه شد و به دلیل روش خاص و شرح مفصل آن تأثیر زیادی بر آثار نویسندگان مسلمان در زمینه خواب گذاشت. تفسیر

آرتمیدوروس کتاب خود را در پنج بخش نوشت. قسمت اول به تعبیر خواب و رویاهای مربوط به انسان اختصاص دارد. این بخش هر آنچه که مربوط به رفتار انسان و بدن است، مانند تولد و مرگ و اعضای مختلف بدن را تفسیر می کند. بخش دوم به بیان معنای خواب در ارتباط با اشیاء و رویدادهای طبیعی مانند پدیده های جوی و حیوانات می پردازد. بخش سوم نمادها را تقسیم نمی کند و معنای انواع مختلف چیزهایی که در خواب دیده می شود را توضیح نمی دهد. بخش چهارم نوعی راهنمایی برای تعبیر خواب است که توضیح می دهد که مترجم هنگام تعبیر خواب چه چیزی را باید در نظر بگیرد. در نهایت، قسمت پنجم تعدادی از رویاها و تعبیر آنها را برای تکمیل بخش آموزشی شرح می دهد.

در مقدمه کوتاه کتاب تعدادی تقسیم بندی به انواع خواب وجود دارد. در این بخش، آرتمیدروس بین دو نوع کلی رویا تمایز قائل می شود که یکی از آنها (Onirus) مؤمنی است که می تواند رویدادهای آینده را پیش بینی کند و یکی از آنها (Anophon) فقط مربوط به رویدادهای روزمره و حالات بدنی است. در خود رؤیاهای نبوی تقسیم بندی وجود دارد. به عنوان مثال، رویاهایی که مستقیماً رویدادهای آینده را نشان می دهند، با رویاهایی که به صورت نمادین و استعاری این کار را انجام می دهند، متفاوت است. بیشتر کتاب «تعبیر خواب» مربوط به بررسی این رویاهای نمادین است که خبر از رویدادهای آینده می دهد.

آرتمیدروس معتقد است که نحوه نگرش شخص به رویاها می تواند بر نتیجه و تعبیر آنها تأثیر بگذارد. مثلاً اگر خوابی ببیند که خبر از اتفاقات بد در آینده می دهد، اگر خودش از آن احساس خوبی داشته باشد و فکر کند که خواب حکایت از اتفاقات خوشایندی دارد، تأثیر منفی خواب از بین می رود و تعبیر بد او محقق نمی شود. به نظر او در خواب راحت عکس این امر نیز می تواند اتفاق بیفتد که به اشتباه تعبیر می شود.

ظرافت دیگر در کتاب آرتمیدروس این است که او نه تنها به هر رویا یک معنی می دهد، بلکه آن را در رابطه با افراد مختلف به گونه ای متفاوت تعبیر می کند. به عنوان مثال، اگر یک خواب ثروتمند توسط دو فرد ثروتمند و فقیر دیده شود، ممکن است برای آنها چیز دیگری باشد.

او تقریباً برای هر تفسیری که ذکر می کند، دلیل می آورد. این دلایل عمدتاً ناشی از زمینه های فرهنگی است. به همین دلیل است که آرتمیدوروس گاهی اوقات رویاهای مختلف را برای افرادی از فرهنگ های مختلف (مانند مصر و یونان) به معنای متفاوت می داند، زیرا چیزهای مختلف در فرهنگ های مختلف می توانند معانی مختلفی داشته باشند.

به همین دلیل، کتاب «تعبیر خواب» با وجود قدمت، رویکردی هوشمندانه‌تر شامل آثاری که در قرن‌های بعد نوشته شده است، دارد. او برای هر نماد نه تنها یک معنی را ذکر می کند که همیشه و همه جا ثابت است، بلکه به تفاوت های شخصی، فرهنگی و تاریخی توجه زیادی دارد.

از این نظر می توان گفت که کتاب آرتمیس راهی برای تعبیر خواب شخصی است. این بدان معنی است که هر کسی می تواند بهترین تعبیر خواب های خود باشد، زیرا آنها خود را بهتر از دیگران می شناسند و در مورد اعتقادات و پیشینه فرهنگی خود بیشتر می دانند. البته این چیزی نیست که آرتمیدور به صراحت به آن اشاره کند، اما روش و نوع نگاه آن دور از چنین دیدگاهی نیست.

برای به دست آوردن تصویر بهتری از روش آرتمیدور، می توان نمونه ای از تفاسیر او را بیان کرد. در قسمت اول کتاب خود می گوید که گذشتگان غسل در خواب را نشانه اتفاقات خوب و سودمند می دانستند و حق داشتند. اما کسانی که در این دوره هستند (یعنی معاصران آرتمیس) هنوز حمام کردن را نشانه ای مثبت می دانند، زیرا نحوه استحمام در زمان های قدیم با امروز متفاوت بوده است.

در گذشته مردم از حوض بزرگ شخصی برای استحمام استفاده می کردند، اما پس از ظهور حمام های عمومی، باید در تعبیر این گونه خواب ها تجدید نظر کرد. حمام های عمومی شلوغ هستند و گرمای زیاد آنجا رنگ بدن را تغییر می دهد و می تواند نشانه درگیری یا آسیب جسمی باشد. اما در عین حال این که محیط استحمام که در خواب دیده می شود آرام و زیبا باشد یا نه و از طریق استحمام معمولی یا غیرعادی متفاوت است. زیرا غسل های زیبا مخصوص ثروتمندان است که علامت مثبت است و غسل غیرعادی برای بیماران است و می تواند علامت منفی باشد.

آرتمیدوروس جزئیات بسیار بیشتری در مورد این موضوع ارائه می دهد و حتی برخی از تجربیات خود را ذکر می کند. مثلاً می گوید ورزشکاری را می شناسد که خواب می بیند دستشویی می رود اما آب پیدا نمی کند. او بعداً برای یک بازی مهم واجد شرایط شد، اما به دلیل رشوه اخراج شد. در اینجا حمام نشانه میدان مسابقه است و کمبود آب به معنای نرسیدن به مقصد اصلی است.

در همین مثال می توان دریافت که آرتمیدروس نسبت به پیشینه تاریخی و فرهنگی خواب کاملاً حساس بوده و در ریزترین جزئیات خواب اهمیتی نمادین می دیده است. توجه او به اهمیت تجربه در این مثال نیز مشهود است. اگرچه او از بسیاری از آثار پیشینیان خود استفاده کرده است، اما تعهد متعصبانه ای به گفته های دیگران ندارد و از مشاهدات و تجربیات خود برای تعبیر خواب استفاده می کند.

کتاب حدود دویست صفحه ای آرتمیدوروس (که متأسفانه هنوز ترجمه فارسی ندارد) در ظاهر مفصل و ظریف خود مانند سفری کهن و جذاب به قلمرو رویاهاست و می تواند دید مخاطبانش را نسبت به خواب و ترسیم تا حد زیادی تغییر دهد. توجه بیشتر به این دنیای مرموز ممکن است فرد با این دیدگاه مخالف باشد که رویاها می توانند رویدادهای آینده را پیش بینی کنند. اما حتی چنین فردی نمی تواند انکار کند که رویاها قلمرو نمادگرایی ذهن خود ما هستند، بنابراین شناخت این نمادها می تواند راهی جذاب و ماجراجویانه برای شناخت خودمان باشد.

از این نظر، کتابی مانند Onirocritica مجموعه ای بی ارزش از خرافات قدیمی نیست، بلکه تلاشی برای درک دنیای درونی روان انسان است; تلاشی که هزاران سال در قدیمی ترین فرهنگ ها وجود داشته و هنوز هم ادامه دارد.